Toen ik I’ll Still Destroy You van het nieuwste album van The National voor het eerst hoorde, zat ik in de bibliotheek. Of, dat is niet helemaal waar: ik liep eerst over de Stadhuisbrug in Utrecht, voor boekhandel Broese langs, maar werd onderbroken door iemand die me iets wilde verkopen. Ik pauzeerde het liedje en wimpelde haar beleefd af. ‘Ik ben geconcentreerd voor het eerst naar het nieuwste album van mijn favoriete band aan het luisteren’, wilde ik nog als reden aanvoeren, maar ik dacht ook: wat moet zij met die informatie?
In de bibliotheek startte ik het nummer opnieuw, vanaf het begin.
Het is nu anderhalve maand later. Nog steeds kan ik er niet over uit hoe mooi dit nummer is. Na de eerste paar keer denk je dat het hoogtepunt in die heerlijke, chaotische instrumentale outro zit, dat het daar allemaal naartoe werkt. Maar dat is niet zo, niet voor mij in elk geval. Zo simpel is het gewoon niet.
Het begin is Radiohead-achtig. De eerste twintig seconden hadden ook op A Moon Shaped Pool kunnen staan. Eigenlijk zet dat begin je op het verkeerde been, omdat je even denkt dat je met een experimenteel The National-liedje te maken hebt. Daarna valt de stem in en schakelt het terug, en dan ben je toch op vertrouwd terrein.
It’s so easy to set off
The molecules and the caplets
They all have something against me
Nothing I do makes me feel different
Veel fans noemen die woordspeling in de tweede zin – een verwijzing naar de Montagues en de Capulets uit Romeo and Juliet – een van de beste dingen die Matt Berninger ooit schreef. Het couplet gaat (volgens Berninger zelf) over zelfmedicatie, en hoe het innemen je gemoed veranderen kan.
Ik merk dat ik hier het liedje nog een beetje langs me heen laat glijden. Hij moet eigenlijk nog op gang komen. Ontsnappen aan datgene waar het nog in opgesloten lijkt te zitten.
Daar zorgt het pre-refrein al een beetje voor:
This one’s like your sister’s best friends in a bath
Calling you to join them
Can’t avoid them
This one’s like your mother’s arms
When she was young and sunburned in the ’80s
It lasts forever
Met ’this one’ en ’this one’ bedoelt hij dat hij specifieke associaties heeft bij de verschillende middelen die hij inneemt. Een mooie, melancholische zin: “Your mother’s arms when she was young and sunburned in the ’80s”. Maar het hoort nog bij de opbouw.
Daar stoomt het tweede couplet klaar voor. Het neemt wat gas terug. Niet voor de eerste keer verandert het hele tempo – eigenlijk verandert de kern van wat het liedje ís. En we zijn nog niet eens anderhalve minuut onderweg.
The more level they have me
The more I cannot stand me
I have helpless friendships
And bad taste in liquids
Ach, ja. Geen geniaal couplet.
Maar hierna gebeurt het. Wat het is, dat weet ik niet. Ik kan niet alle instrumenten op gehoor benoemen, ik kan het muzikale vakmanschap niet ontleden en wil dat ook niet. Maar het is iets van grote schoonheid. Ik word waarschijnlijk die denkrichting op gestuurd door de tekst, maar ook muzikaal hóór je het: hier gaat een licht aan.
This one’s like the wilderness without the world
I’m gonna miss those long nights
With the windows open
I keep re-reading the same lines
Always up at 5am every morning
Like a babyIt’s just the lights coming on
It’s just the lights coming on
Het zwaartepunt ligt niet in het ‘lights coming on’-gedeelte van het refrein, zoals je zou verwachten. Muzikaal zit de ‘hook’ in de eerste regels ervan, die in elk refrein anders zijn, en ook tekstueel zijn die veel interessanter.
Rust weer, terugschakelen:
I have no positions
No point of view or vision
I’m just trying to stay in touch with anything I’m still in touch with
Die laatste zin vat samen waar het hele nummer over gaat, volgens mij: als je niet meer weet waar je in moet geloven – wat waar is, wat goed is, waar het naartoe gaat – hou je je des te meer vast aan dat waar je nog wel zeker van bent.
En dan het mooiste gedeelte:
The sky’s getting white
I can’t find a lighter anywhere I’m going crazy
But I’m not crazy
Put your heels against the wall
I swear you got a little bit taller since I saw you
I’ll still destroy you
Het zou gaan over hoe je je kinderen ziet opgroeien en wéét dat je je eigen onvolkomenheden aan ze gaat doorgeven.
Maar ik moet bij het luisteren ook vaak aan klimaatverandering denken, na dit filmpje van National Geographic, waarin de tekst precies lijkt samen te vallen met het beeld. En dan werkt die cynische, harde laatste zin op een heel andere manier, terwijl hij net zo ongenadig hard binnenkomt: I’ll still destroy you.
Afgelopen donderdag, in de AFAS Live in Amsterdam, speelde The National het nummer ook. Ik had daar vurig op gehoopt, en slecht was het niet, maar het vergrootte mijn liefde ervoor ook niet. Live is The National nooit perfect, en soms een regelrechte gok. Het concert viel de goede kant op, de band was in vorm en Berninger goedgeluimd. Maar I’ll Still Destroy You moet het hebben van subtiliteiten en komt in de studioversie beter tot z’n recht.
Als het nummer uiteindelijk bij dat outro aankomt, denk ik elke keer: o ja, dit is misschien wél het hoogtepunt. Misschien is dat wat er zo goed aan is: ik kan maar niet aanwijzen waar het ‘m precies in zit, alsof zich dat niet direct laat aankijken – en misschien dat ik er daarom al 75 keer naar geluisterd heb.
Voor Perfects.nl, de site voor handgemaakte playlists, maakte ik na het vorige album een ‘Perfect The National’. Die heb ik vandaag geüpdatet. Hier te vinden.