Toen ik donderdagmiddag van de Ferdinand Bolstraat, waar ik koffie had gedronken, naar het Roelof Hartplein liep, kwam ik langs een tweedehandsboekenwinkeltje. Als vanzelf gingen mijn ogen langs de ruggen van de boeken die buiten in een kist stonden. In de hoek lagen een paar Salamander-pockets bij elkaar, en mijn oog viel op Een hongerkunstenaar en andere verhalen van Franz Kafka.

Ik heb nog nooit een boek van Kafka gelezen. Maar via mijn fascinatie voor Elliott Smith kwam ik een paar jaar geleden dit specifieke werk eens op het spoor – de getroebleerde muzikant zou zich hebben laten beïnvloeden door het verhaal over de hongerkunstenaar -, dus ik wilde dit boekje wel hebben. Ten tweede kostte het slechts drie euro, en ten derde paste het bij wie ik op dat precieze moment wilde zijn, geloof ik. Eerst wat zitten schrijven in een Amsterdams koffietentje en dan onderweg naar een afspraak, terwijl de zon schijnt, een tweedehands Kafka kopen, het papier goudgeel getekend door de tijd en “Sonja Bult, 10-12-76” met vulpen op de eerste pagina geschreven.

Achterop staat: “De wereld van Kafka is er een die nooit ‘past’ op de gewone, alledaagse werkelijkheid; zij is altijd ‘anders’, verwrongen en angstig. Elk moment gaat er iets gebeuren, elk moment kan de mens zijn schuld moeten inlossen.” En daarna: “Is het verwonderlijk dat juist in deze tijd Kafka een van de meest gelezen schrijvers over de gehele wereld is?”

Ik was meteen benieuwd wanneer ‘deze tijd’ dan was. Die dagen en maanden en jaren, verwrongen en angstig, waarop elk moment iets kon gebeuren.

Het boekje is een tweede druk, uit 1964. De eerste druk stamde uit 1963. De tekst op de achterflap zal dus in elk geval verwijzen naar de Koude Oorlog, wellicht meer specifiek de Cubacrisis van najaar 1962, toen een kernoorlog elk moment ‘ging gebeuren’. De ‘verwrongen’ Vietnamoorlog werd in die jaren opgevoerd. En verscheen de eerste druk waarschijnlijk nog vóór de moord op Kennedy in november 1963, dan was het hoe dan ook tijdens het vervaardigen van deze tweede druk verse wereldgeschiedenis. Speelde dat nog mee?

Maar mijn eerste gedachte was natuurlijk een andere. Die vormde zich nog voor mijn hersenen stap twee zetten, waarin doordrong dat dit een decennia oude uitgave is. Ik dacht bij ‘deze tijd’ aan, nou ja, deze tijd.

Elk moment kan er iets gebeuren, elk moment kan de mens zijn schuld moeten inlossen.

Iedere generatie zal zichzelf in die zin kunnen herkennen, zoals ik de onze erin herkende voordat ik het boekje opensloeg op zoek naar de verschijningsdatum. De tijd waarin boos zijn makkelijker is dan begrijpen en een nieuwe lading angst elke paar maanden de broze hoop weer wegblaast. Waarin we ons veel meer laten ontregelen dan een klap dan we ons laten troosten door een kus. Is het niet wat we nu soms denken als we in de metro staan, of het vliegtuig nemen: ‘Elk moment kan er iets gebeuren’? Staan we niet op het punt ‘onze schuld in te lossen’ voor het plastic in de oceanen en de gaten in de ozonlaag?

Een paar uur nadat ik het boekje uit die kist had gepakt, stapte in Nice een man in een vrachtwagen om 84 mensen dood te rijden. Een dag later vond ongeveer het dubbele daarvan de dood toen militairen naar de macht graaiden in Turkije.

Kafka zal nog wel een tijdlang goed gelezen worden.

Het verhaal dat ik in 2013 schreef over mijn zoektocht naar Elliott Smith is hier te lezen.