18 november 2016

Onderwatertuin

Een gedachte

Over Lissabon en Amerika

Een dag na de overwinning van Trump was ik met mijn vriendin in het Oceánario in Lissabon. We betaalden de toegang, stopten onze jassen in een kluisje en liepen de trap op. Een medewerkster raadde ons aan eerst naar rechts te gaan, naar de tijdelijke tentoonstelling.

Het was een tientallen meters lang aquarium, dat twee keer de bocht om ging, in een ruimte die was verduisterd als een bioscoop. Kleine vissen zwommen tussen de vriendelijkste kleuren blauw en groen en er klonk instrumentale muziek van componist Rodrigo Leão. Het werk, lazen we bij de deur, was van de vorig jaar overleden Japanner Takashi Amano, en heette Florestas Submersas.

Onderwatertuinen.

Het waren vreemde dagen geweest. In de nacht van dinsdag op woensdag bleven we op tot half drie, in ons Airbnb-appartement, om de verkiezingsuitslagen te volgen. We hadden het snelle internet in de dagen ervoor per ongeluk opgemaakt aan Netflix, want we wisten niet dat er een maximum aan zat, dus nu zaten we met een dichtgeknepen verbinding die ons slechts in staat stelde een paar liveblogs open te houden op onze telefoons. Geen bewegend beeld. We gingen slapen toen duidelijk werd dat het een te lange nacht zou worden om uit te zitten – en toen, want ik geloof dat ik het al wist, de overwinning van Trump begon door te dringen. Ik sliep koortsachtig, keek nog eens hoe het ervoor stond om half vijf, en zag rond half acht ’s ochtends dat het zover was. President Trump.

Ik was bang. Onrustig. Verdrietig. Het waren primitieve emoties, die ook nu nog af en toe de kop opsteken. Ik probeer mezelf goed te informeren, ik lees veel stukken aan beide kanten, links en rechts, de doemvoorspellingen en de relativerende, en mijn gemoed golft mee, want ik ben niet sterker dan het laatst goed onderbouwde artikel dat ik gelezen heb.

Er zijn een paar dingen die ik zeker weet.

Ik weet zeker dat klimaatverandering een van de grootste vraagstukken is voor onze en toekomstige generaties. Trump heeft – het wordt nu weer vaak aangehaald – gezegd dat hij er niet in gelooft. Ik ben bezorgd om wat hij het klimaat kan aandoen. Net als ik bezorgd ben over toenemend racisme en vrouwenhaat, nu er over twee maanden een rolmodel voor kortzichtige intolerantie naar het Witte Huis verhuist. Maar rassengelijkheid en feminisme zijn maatschappelijke bewegingen waar een president ook weer niet zo heel veel over te zeggen heeft. Ik hoop en denk dat die niet te stoppen zijn door Trump. Om de opwarming van de aarde en daaruit voortkomende desastreuze gevolgen zoveel mogelijk op afstand te houden, is óók hulp nodig van ons allemaal, want we moeten minder vlees eten en ons plastic scheiden en zo, maar het beleid van regeringen en grote bedrijven maakt een wereld van verschil.

Ik weet zeker dat onze reacties op terrorisme een groter gevaar vormen dan terrorisme zelf. Boos en bang de deur dichtgooien voor iedereen die niet op je moeder lijkt is makkelijk, en misschien zelfs een logische overlevingsreflex. Maar het is het tegenovergestelde van de oplossing. Die antwoorden worden nu voorgedragen door populistische politici, ook in Europa. Trumps overwinning geeft ze wind in de zeilen. Wilders in Nederland, Le Pen in Frankrijk. Zoals het er nu naar uitziet, staat ons een opkomst van meer nationalistischer regeringen te wachten dan ik in mijn leven heb meegemaakt. Opdelingen in ‘wij’ en ‘zij’ dreigen. We gaan precies doen wat aanslagen voor ogen hebben.

Maar: ik weet zeker dat het gemakkelijker is om pessimistisch te zijn dan optimistisch. De optimist kan altijd voor naïef worden versleten. De pessimist heeft altijd gelijk, en als hij dat niet heeft, kan hij zeggen: wacht maar, ik krijg nog wel gelijk. Toch moeten angst en woede heel hard worden overstemd. Ik weet zeker dat, zoals Obama ook zei na Trumps winst, hoop overeind houden juist het belangrijkst is in tijden dat het het slechtst gaat.

Ik weet zeker dat mijn gedachten over grote, ongrijpbare ontwikkelingen als deze volatiel zullen blijven. Ik weet zeker dat ik erover zal blijven lezen, soms omdat ik dat wil en soms ondanks dat ik dat niet wil. Ik weet zeker dat ik niet alles zeker kan weten.

Ik weet zeker dat het op sommige dagen goed is om alleen maar naar vissen in een onderwatertuin te kijken.

Hier meer over de tijdelijke tentoonstelling het oceanarium in Lissabon. De muziek die klonk was dit naar de tentoonstelling vernoemde nummer van Rodrigo Leão. Het uitgebreide portret van Obama waarin hij het (onder veel meer) over hoop heeft is van David Remnick, van The New Yorker, en het is hier te lezen.

Wees aardig voor elkaar.